Blog Eksperta - Porady dotyczące Olejów Samochodowych

Olej hydrauliczny w Twojej maszynie - jak rozpoznać, że jest zużyty?

Oleje hydrauliczne to specjalistyczne płyny wykorzystywane w systemach hydraulicznych do przenoszenia energii i smarowania elementów układu. To one umożliwiają wykonywanie pracy – podnoszenie, przesuwanie, obracanie czy dociskanie. Bez nich żadna koparka, prasa hydrauliczna ani ciągnik nie mogłyby działać sprawnie.

Główne funkcje oleju hydraulicznego

Olej hydrauliczny musi sprostać wielu zadaniom jednocześnie, dlatego jego jakość ma kluczowe znaczenie dla sprawności i trwałości całego układu.

Do podstawowych funkcji należą:

• Przenoszenie energii – umożliwia wykonywanie pracy, np. podnoszenie ciężarów, obrót ramienia maszyny czy wysuwanie siłownika.
• Smarowanie – tworzy cienki film olejowy między ruchomymi częściami, chroniąc je przed zużyciem i zatarciem.
• Chłodzenie – odprowadza ciepło powstające podczas pracy układu, zapobiegając przegrzewaniu się pomp i zaworów.
• Ochrona przed korozją – zabezpiecza metalowe elementy przed rdzą i procesami utleniania.
• Uszczelnianie – ogranicza wycieki i pomaga utrzymać odpowiednie ciśnienie w układzie.

Wymagania stawiane olejom hydraulicznym

Z uwagi na skomplikowaną budowę i zróżnicowane warunki pracy układów hydraulicznych, stosowane w nich płyny muszą charakteryzować się bardzo dobrymi właściwościami fizykochemicznymi i użytkowymi.

Wysokiej klasy olej hydrauliczny powinien mieć:

• wysoki indeks lepkości – gwarantuje odpowiednią płynność zarówno w niskich, jak i wysokich temperaturach,
• stabilność termiczną i oksydacyjną – odporność na starzenie i powstawanie osadów,
• niski poziom pienienia – ogranicza ściśliwość cieczy i zapewnia stabilne ciśnienie,
• dobre właściwości demulgujące – szybkie oddzielanie wody od oleju,
• odpowiednie dodatki (przeciwzużyciowe i przeciwzatarciowe) – zapewniają ochronę pomp, zaworów i siłowników.

Proces starzenia oleju hydraulicznego

Podobnie jak każdy środek smarny, olej hydrauliczny ulega stopniowej degradacji. Wysoka temperatura, obecność powietrza, wody i zanieczyszczeń prowadzą do utleniania oraz rozkładu dodatków uszlachetniających.

Na proces starzenia wpływają:

• długotrwała praca w wysokiej temperaturze,
• kontakt z wilgocią lub parą wodną,
• nieszczelności układu,
• intensywna eksploatacja maszyn.

Skutkiem jest utrata lepkości, obniżenie właściwości smarnych i powstawanie osadów, które mogą doprowadzić do poważnych awarii pomp i zaworów.

Objawy przepracowanego oleju hydraulicznego

Zużyty olej hydrauliczny (tzw. przepracowany) nie spełnia już swojej roli w układzie. Typowe objawy to:

• spadek wydajności urządzenia,
• trudności w operowaniu maszyną,
• przegrzewanie układu,
• zwiększony hałas pomp hydraulicznych,
• szarpanie i nierówna praca siłowników.

Pod względem wyglądu taki olej może być mętny, ciemny, pieniący się, mieć nieprzyjemny zapach lub zawierać cząstki metali, osady i wodę. W takiej sytuacji należy go bezwzględnie wymienić, a układ dokładnie przepłukać.

Jak rozpoznać zużycie oleju – badania laboratoryjne

Wizualne objawy to jedno, ale rzeczywisty stan oleju można potwierdzić tylko poprzez analizę laboratoryjną. W laboratorium Tedex wykonuje się m.in.:

• Lepkość kinematyczna – polega na pomiarze szybkości spływu oleju pod wpływem grawitacji. Oznacza się ją za pomocą normy PN-EN ISO 3104:2021-03. W trakcie użytkowania oleju może ulegać zarówno zmniejszeniu (najczęściej jest wynikiem wprowadzenia do oleju rozpuszczalnika stosowanego w procesie technologicznym lub dolania oleju o mniejszej lepkości), jak i zwiększeniu (może wskazywać na postępujące procesy utleniania, wskutek podwyższonych temperatur).
• Liczba kwasowa – fachowo mówiąc, jest to liczba miligramów wodorotlenku potasu (KOH), niezbędna do zobojętnienia wszystkich kwaśnych składników zawartych w 1g badanego produktu. Oznacza się ją według normy PN-ISO 6618:2011. Jeśli dodatek uszlachetniający ulega zużyciu w trakcie eksploatacji liczba kwasowa może ulec zmniejszeniu. Natomiast w wyniku procesu utleniania mniej odpornych składników oleju, następuje zwiększenie liczby kwasowej. W związku z tym wartość liczby kwasowej nie powinna ulec zbyt dużemu zmniejszeniu ani zwiększeniu.
• Własności demulgujące – parametr ten ma istotne znaczenie dla oceny jakości oleju. Oznaczana jest za pomocą normy PN-ISO 6614:2010 i określa w jakim czasie w 54°C emulsja będzie w stanie rozdzielić się do fazy olej – woda. Wymaga się bardzo dobrej zdolności do rozdzielania faz woda – olej w urządzeniach, gdzie olej może mieć bezpośredni kontakt z wodą lub parą wodną.

Pienienie i obecność wody – powody do niepokoju

Jeśli olej zaczyna się pienić lub staje się mętny, to znak, że do układu dostało się powietrze lub woda.

• Pienienie zwiększa ściśliwość cieczy, co powoduje nierówną pracę i drgania.
• Woda obniża właściwości smarne i antykorozyjne oraz może prowadzić do zatykania filtrów.

Najczęstsze przyczyny to zapchany filtr, nieszczelności lub nieprawidłowa eksploatacja. W takiej sytuacji należy wymienić olej i dokładnie sprawdzić szczelność układu.

Co ile wymieniać olej hydrauliczny?

Częstotliwość wymiany zależy od rodzaju maszyny, intensywności pracy i warunków eksploatacji.
Zazwyczaj producenci zalecają wymianę co 1000–5000 godzin pracy, jednak zaleca się regularne sprawdzanie stanu oleju i filtrów.

W praktyce najlepiej kierować się dwoma kryteriami:

1. zaleceniami producenta,

2. rzeczywistym stanem cieczy potwierdzonym badaniem lub obserwacją.

Olej hydrauliczny to jeden z kluczowych elementów układu napędowego i roboczego w maszynach. Jego stan bezpośrednio wpływa na wydajność i żywotność urządzenia. Regularna kontrola i analiza laboratoryjna pozwalają utrzymać układ w idealnej kondycji – a to oznacza bezpieczną, wydajną i długotrwałą pracę Twojej maszyny.